1. Θέση και γεωμορφολογία

Η Σαμιοπούλα είναι η μεγαλύτερη από τις νησίδες που περιβάλλουν τη Σάμο. Βρίσκεται νότια του νησιού και απέχει 926 μέτρα ή 5/10 του μιλίου από τις ακτές της Σάμου, όπου επίσης υπάρχει τοπωνύμιο «Σαμιοπούλα». Το μέγιστο υψόμετρό του νησιού είναι 153,18 μ. Η περίμετρος του νησιού υπολογίζεται σε περίπου 2,5 χλμ., το μέγιστο μήκος του είναι 1 μίλι και το πλάτος 1/2 του μιλίου. Προς τα δυτικά σχηματίζεται ο όρμος Κατσακάς ή της Αγίας Πελαγίας, όπου προσορμίζονται τα μικρά πλοία που προσεγγίζουν το νησί, ενώ σε μικρή απόσταση με κατεύθυνση προς ανατολάς σχηματίζεται ο όρμος Ψαλίδα, όπου υπάρχει παραλία αμμώδης και θάλασσα πολύ καλή για τους παραθεριστές.

Μερικοί Σαμιώτες συγγραφείς ταυτίζουν το νησί, χωρίς βεβαιότητα, με την Τραγία νήσο, στη θαλάσσια περιοχή της οποίας διεξήχθη ναυμαχία το 439 π.Χ. μεταξύ αθηναϊκού και σαμιακού στόλου. Στο χάρτη του Πιρί Ρεΐς (1520) αναφέρεται ως Αρκουδονήσι, ενώ ο μητροπολίτης Σάμου Ιωσήφ Γεωργειρήνης το 1677 αναφέρει ότι στο νησί φύεται το εξαιρετικά αρωματικό άνθος που είναι γνωστό στη Σάμο ως «κόρες». Και άλλοι συγγραφείς και περιηγητές αναφέρονται στη Σαμιοπούλα, όπως ο Tournefort (1702), o Guerin και ο Ιάκωβος Ραγκαβής (1854).

2. Γενικές πληροφορίες

Η Σαμιοπούλα χρησιμοποιήθηκε το 1865 ως τόπος κάθαρσης πλοίων που έρχονταν στη Σάμο από μέρη που μαστίζονταν από τη χολέρα.

Το νησί αποτελεί τμήμα του ελληνικού κράτους από το 1913, όπως και η Σάμος, ενώ με ειδικό διάταγμα του 1918 εντάχθηκε στην κοινότητα Σπαθαραίων. Από το 1957 με το Β.Δ. 11-5/2-7-1854 η Σαμιοπούλα μεταβιβάστηκε εις το διηνεκές στους ενοικιαστές μικροκτηνοτρόφους Αναστάσιο Κάππο και Χριστόδουλο Καμίτση.

Στις απογραφές του 20ού αιώνα έχει καταγραφεί πληθυσμός 39 ατόμων το 1904, 58 το 1920, 12 το 1951, ενώ έκτοτε ο πληθυσμός μειώνεται συνεχώς. Σήμερα υπάρχουν ελάχιστοι μόνιμοι κάτοικοι, απόγονοι των ενοικιαστών του 1957. Στο νησί υπάρχουν λίγα κτίσματα για τις ανάγκες των κατοίκων και τα τελευταία χρόνια έχουν οικοδομηθεί μερικά δωμάτια για τουριστική εκμετάλλευση. Στο μικρό οικισμό της Σαμιοπούλας υπάρχει εκκλησία της Αγίας Πελαγίας, που αναφέρεται σε έγγραφα από το 1789. Επίσης, στη νοτιοανατολική πλευρά υπάρχει μικρή εκκλησία της Αναλήψεως με υπόγεια δεξαμενή για τη συγκέντρωση όμβριων υδάτων και ερείπια κτισμάτων στα οποία ζούσαν πιθανόν μοναχοί. Το εκκλησίδιο της Αναλήψεως φέρει εντοιχισμένη τη χρονολογία 1793. Και τα δύο εκκλησίδια αποτελούν μετόχια της μονής της Μεγάλης Παναγίας.

Στη Σαμιοπούλα υπάρχει χαμηλή βλάστηση από θάμνους και μια μικρή καλλιεργήσιμη έκταση με ελιές, συκιές, αμυγδαλιές, χαρουπιές και λίγα κηπευτικά για τις ανάγκες των κατοίκων. Στο νησί δοκιμάστηκε πιλοτικό πρόγραμμα κάλυψης ενεργειακών αναγκών με ηλιακούς συσσωρευτές.