1. Tac., Ann. 13.35, 13.5. 2. Tac., Ann. 12.50-1, 13.6. Για την άνοδο του Ραδάμιστου στο θρόνο της Μεγάλης Αρμενίας, βλ. Tac., Ann. 12.44-48. 3. Ο Κορβούλων έφτασε στην Ασία την άνοιξη του 55. Ο βασιλιάς της Μικρής Αρμενίας, ο Κότυς, αντικαταστάθηκε από τον Αριστόβουλο, ενώ το βασίλειο της Σωφήνης, στα νοτιοδυτικά σύνορα της Αρμενίας, δόθηκε στον Sohaemus. Griffιn, M., Nero. The End of a Dynasty (London 1984), σελ. 115. Για τις ρωμαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις που έλαβαν μέρος στον πόλεμο, βλ. Tac., Ann. 13.8, 13.35· Parker, H.M.D., The Roman Legions (Oxford 1028), σελ. 134-136. 4. Tac., Ann. 13.7-9. Στη Ρώμη η αποχώρηση των παρθικών στρατευμάτων και η αποστολή ομήρων θεωρήθηκε μεγάλη νίκη. Η ειρηνική διευθέτηση του αρμενικού προβλήματος φαίνεται ότι απειλήθηκε προσωρινά λόγω της διαρχίας στο ρωμαϊκό στρατό. 5. Ο Κορβούλων φαίνεται ότι χρησιμοποίησε τη χρονική περίοδο μεταξύ 55 και του 58 για να προετοιμάσει το στρατό του, καθώς οι στρατιώτες της Συρίας είχαν ιδιαίτερη φήμη για την έλλειψη πειθαρχίας και σκληραγώγησης. Tac., Ann. 13.35. 6. Ο Αντίοχος Ε΄ πήρε οδηγίες ώστε να επιτεθεί από την Κομμαγηνή και ο Φαρασμάνης από την Ιβηρία (σύγχρονη ανατολική Γεωργία). Παράλληλα, οι Ρωμαίοι ενθάρρυναν τους αρχηγούς αυτόχθονων φυλών στα βουνά μεταξύ Αρμενίας και Κολχίδας να επιτεθούν από ανατολικά και βόρεια. Tac., Ann. 13.34, 13.37· Caspari, M.O.B., “Notes on Tacitus, Annals XIII.37.4”, CR 25 (1911), σελ. 107-108. 7. Tac., Ann. 13.38-41. Η ακριβής χρονολόγηση της εκστρατείας του Κορβούλωνος είναι αμφίβολη, καθώς ο Τάκιτος δεν ανέφερε το μέρος όπου ο ρωμαϊκός στρατός διαχείμασε το 58/59. Σύμφωνα με την ευρύτερα αποδεκτή άποψη, η εισβολή στην Αρμενία και η κατάληψη στα Άρταξα έγινε το χειμώνα του 58/59 και στα Τιγρανόκερτα το χειμώνα του 59/60. Για τις διαφορετικές απόψεις, βλ. Henderson, B.W., “The Chronology of the Wars in Armenia, A.D. 51-63”, CR 15:4 (1901), σελ. 212· RE Suppl. III (1918), στήλ. 365, βλ. λ. “Domitius (Nero)” (Hohl)· RE Suppl. III (1918), στήλ. 399-400, βλ. λ. “Domitius (Corbulo)” (Stein)· CAH X (1934), σελ. 762 (J.G.C. Anderson)· Hammond, M., “Corbulo and Nero’s eastern policy”, HSPh 45 (1934), σελ. 90-104. 8. Tac., Ann. 14.23-26· Δίων Κ. 62.20.1· CAH X (1934), σελ. 763-765 (J.G.C. Anderson). 9. Ιώσ., ΑΙ 18.140· RE VI.1 (1936), στήλ. 980-981, βλ. λ. “Tigranes (6)” (F. Geyer). Για το στέμμα της δυναστείας στην οποία ανήκε ο Τιγράνης Ε΄, βλ. RE Suppl. II (1903), στήλ. 16, βλ. λ. “Herodes” (W. Otto). 10. Τα αρμενικά εδάφη που συνόρευαν με την Ιβηρία δόθηκαν στο Φαρασμάνη και το δυτικό μέρος της χώρας μοιράστηκε στον Πολέμωνα του Πόντου και τον Αριστόβουλο της Μικράς Αρμενίας. Η περιοχή κοντά στην Κομμαγηνή δόθηκε στον Αντίοχο. 11. Tac., Ann. 15.1· Schur, W., “Die Orientpolitik des Kaisers Nero”, Klio Beiheft 15 (1923), σελ. 19. 12. Tac., Ann. 15.2-5· Δίων Κ. 52.20.2-4. 13. Το 62 σημειώθηκε μια αλλαγή στους συμβούλους του αυτοκράτορα που πιθανόν είχε σχέση με το νέο τρόπο αντιμετώπισης του αρμενικού προβλήματος. Οι σύμβουλοι του Νέρωνος άλλαξαν (ο Α. Βούρος πέθανε και ο Σενέκας συνταξιοδοτήθηκε) και τη θέση τους πήρε ο Ο. Τιγγελίνος, ο νέος διοικητής της πραιτοριανής φρουράς. 14. Tac., Ann. 15.6· Magie, D., Roman rule in Asia Minor to the end of the third century after Christ (Princeton 1950), σελ. 1415-1416, σημ. 53. 15. Σύμφωνα με τους όρους, οι Πάρθοι έπρεπε να φύγουν από τη Ρανδεία και να στείλουν εκπροσώπους στο Νέρωνα επαναλαμβάνοντας τις παραπάνω προτάσεις. Οι Ρωμαίοι έπρεπε να εγκαταλείψουν την Αρμενία αφήνοντας πίσω τις προμήθειές τους και να χτίσουν μια γέφυρα στον ποταμό Αρσανία προκειμένου να διευκολύνουν τις παρθικές δυνάμεις. Tac., Ann. 15.6-16· Suet., Nero 39.1· Δίων Κ. 62.21. 16. Tac., Ann. 13.17. Ο Κορβούλων, από πρεσβευτής του Αυγούστου επί του στρατηγού (legatus Augusti pro praetore) έγινε υπέρτατος διοικητής, πάνω από όλους τους κυβερνήτες και τους επιτρόπους των γειτονικών επαρχιών και πάνω από τους συμμαχικούς βασιλείς και τους τετράρχους (imperium maius). 17. Tac., Ann. 13.24-31· Δίων Κ. 62.23.1-4. 18. Δίων Κ. 62(63).1.2-62(63).7.1, 63.6.5-6· Tac., Ann. 16.23-24.1· Suet., Nero 13, 30.2· Charlesworth, M.P., “Nero: Some Aspects”, JRS 40 (1950), σελ. 71-72. 19. Suet., Nero 57· Charlesworth, M.P., “Nero: Some Aspects”, JRS 40 (1950), σελ. 74. 20. Αν και οι ενέργειες του Νέρωνος υποδήλωναν το ενδιαφέρον του για την περιοχή γύρω από το όρος Καύκασος (Αρμενία – Γεωργία), οι αρχαίοι συγγραφείς –Tac., Hist. 1.6· Suet., Nero 18-19· Δίων Κ. 62(63).8.1– αναφέρονταν όχι στις «πύλες του Καυκάσου», αλλά στις «πύλες της Κασπίας», που βρίσκονται νότια της Κασπίας θάλασσας. Αυτό το λάθος όμως φαίνεται ότι ήταν συνηθισμένο στην αρχαιότητα. Plin., HN 6.12· Garzetti, A., From Tiberius to the Antonines. A History of the Roman Empire A.D. 14-192 (London 1976), σελ. 182, σημ. 1· Mommsen, Τ., The Provinces of the Roman Empire 2 (London 1886), σελ. 61-62. |