Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Παρθικοί και Αρμενικοί Πόλεμοι του Νέρωνα

Συγγραφή : Στεφανίδου Βέρα (12/11/2001)

Για παραπομπή: Στεφανίδου Βέρα, «Παρθικοί και Αρμενικοί Πόλεμοι του Νέρωνα», 2001,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=5714>
Παρθικοί και Αρμενικοί Πόλεμοι του Νέρωνα - δεν έχει ακόμη εκδοθεί Nero's Parthian and Armenian Wars - προς ανάθεση 
 

1. Ιστορικό πλαίσιο

Οι Παρθικοί και Αρμενικοί πόλεμοι του Νέρωνος (54-68 μ.Χ.) είναι σημαντικοί λόγω της μικρής γεωγραφικής και πολιτισμικής απόστασης της Μεγάλης Αρμενίας από την Παρθία, που ήταν ο μεγαλύτερος εχθρός των Ρωμαίων. Το 54, εκπρόσωποι από το βασίλειο της Αρμενίας ήρθαν στη Ρώμη για να εκθέσουν τα προβλήματά τους, αλλά έφυγαν άπρακτοι, καθώς οι εσωτερικές διαμάχες εμπόδιζαν το ρωμαϊκό κράτος να δράσει.1

2. Παρουσίαση των γεγονότων

Ο βασιλιάς των Πάρθων Βολογήσης αντικατέστησε τον ηγεμόνα της Αρμενίας Ραδάμιστο με τον αδερφό του Τιριδάτη (τέλος του 54).2 Ο Νέρων αντέδρασε δυναμικά με εκστρατεία και όρισε αρχηγό της το Δομίτιο Κορβούλωνα και τον κυβερνήτη της Συρίας Ummidius Quadratus. Τα ρωμαϊκά στρατεύματα της Μικράς Ασίας ενισχύθηκαν, ενώ, για να προστατευτούν τα σύνορα της ρωμαϊκής επικράτειας, τοποθετήθηκαν φιλορωμαίοι ηγεμόνες στα υποτελή βασίλεια που γειτόνευαν με την Αρμενία και δόθηκαν εντολές στον Αγρίππα Β΄ και τον Αντίοχο Δ΄ του βασιλείου της Κομμαγηνής να θέσουν τα στρατεύματά τους σε επιφυλακή.3 Όμως, πριν αρχίσουν οι εχθροπραξίες, ο Βολογήσης θέλησε να διευθετήσει ειρηνικά το ζήτημα, ώστε να αντιμετωπίσει την επανάσταση που ξεκίνησε ο γιος του, ο Βαρδάνης, εναντίον του.4

Το 58, οι εχθροπραξίες μεταξύ Ρωμαίων και Πάρθων για την Αρμενία αναζωπυρώθηκαν.5 Ο Τιριδάτης με το Βολογήση εισέβαλαν στην Αρμενία, όπως και ο Κορβούλων, προκειμένου να ασκηθεί πίεση στους Πάρθους.6 Όταν όμως ο Βολογήσης αποχώρησε, προκειμένου να καταστείλει μια νέα επανάσταση στην Παρθία, ο Τιριδάτης βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Αρνήθηκε πάντως τις ειρηνευτικές προτάσεις του Κορβούλωνος, προσπαθώντας, ανεπιτυχώς, να διακόψει το ρωμαϊκό ανεφοδιασμό από την Τραπεζούντα. Η αρμενική πρωτεύουσα Άρταξα έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων (φθινόπωρο 58) και έγινε αφορμή να ανακηρυχθεί ο Νέρων, ακόμα μια φορά, «νικητής αυτοκράτορας» (imperator) και να του αποδοθούν ειδικές τιμές. Πιθανόν στις αρχές της άνοιξης του 59, οι Ρωμαίοι ισοπέδωσαν την πόλη, αφού πρώτα είχαν περάσει εκεί το χειμώνα τους.7 Την άνοιξη του 59, οι Ρωμαίοι έφτασαν στα Τιγρανόκερτα, τα οποία παραδόθηκαν, ενώ η γειτονική πόλη Legerda καταλήφθηκε με έφοδο.8 Την άνοιξη του 60, οι βοηθητικές στρατιωτικές δυνάμεις υπό το Βερουλάνο Σεβήρο και οι λεγεώνες υπό τον Κορβούλωνα σταμάτησαν την επέλαση του Τιριδάτη από την Ατροπατηνή Μηδία.

3. Απόπειρες για λύση του αρμενικού προβλήματος

Πιθανόν πριν από το τέλος του 60, ο Νέρων, θέλοντας να λύσει στο αρμενικό πρόβλημα, έκανε βασιλιά τον Τιγράνη Ε΄,9 ο οποίος έφτασε στην Αρμενία συνοδευόμενος από ρωμαϊκή δύναμη περίπου 2.500 ανδρών. Παράλληλα ενισχύθηκαν τα υποτελή βασίλεια που γειτόνευαν με την Αρμενία,10 ενώ ο Κορβούλων αποσύρθηκε στη Συρία, όπου είχε γίνει κυβερνήτης, μετά το θάνατο του Quadratus. Οι εχθροπραξίες άρχισαν ξανά όταν ο Τιγράνης εισέβαλε στην Αδιαβηνή, ανάμεσα στον ποταμό Τίγρη και τα βουνά της Μηδίας, το 61.11 Έπειτα από έκκληση βοήθειας του βασιλιά της Μονόβαζου, ο Βολογήσης έστειλε το στρατηγό Μοναίση εναντίον του Τιγράνη. Επίσης, έστεψε τον Τιριδάτη βασιλιά της Αρμενίας και έθεσε το στρατό του σε ετοιμότητα προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ρωμαϊκές δυνάμεις. Ο Κορβούλων έστειλε τους Βερουλάνο Σεβήρο και Βέτιο Βολάνο να ενισχύσουν τον Τιγράνη. Ζήτησε, επίσης, από το Νέρωνα να αναλάβει ένας άλλος στρατηγός τις επιχειρήσεις στην Αρμενία, καθώς ο ίδιος ήταν απασχολημένος με την υπεράσπιση της Συρίας. Έπειτα από συνομιλίες του εκπροσώπου του Κορβούλωνα, του εκατόνταρχου Κασπέριου και του Βολογήση, ο οποίος αντιμετώπιζε δυσκολίες στον ανεφοδιασμό και δεν ήθελε πόλεμο με το ρωμαϊκό στρατό, ο βασιλιάς της Παρθίας δέχτηκε να ζητήσει από το Νέρωνα να αναγνωριστεί ο Τιριδάτης ως βασιλιάς της Αρμενίας από το ρωμαϊκό κράτος. Στη συνέχεια, έλυσε την πολιορκία των Τιγρανόκερτων και αποσύρθηκε στην Παρθία, ενώ οι Ρωμαίοι αποσύρθηκαν στην Καππαδοκία.12

Η παρθική πρεσβεία επέστρεψε άπρακτη από τη Ρώμη, καθώς ο Νέρων φάνηκε να υιοθετεί μια νέα τακτική αντιμετώπισης του αρμενικού προβλήματος, την κατάκτηση του αρμενικού βασιλείου.13 Όταν ο νέος στρατιωτικός διοικητής, ο Λ.Κ. Παίτος, έφτασε στην Καππαδοκία (αρχές καλοκαιριού 62), ανακοίνωσε την πρόθεσή του να μετατρέψει σύντομα το βασίλειο της Αρμενίας σε ρωμαϊκή επαρχία.14 Αν και εισέβαλε στην Αρμενία και στρατοπέδευσε στη Ρανδεία, μια τοποθεσία στη δεξιά κοίτη του ποταμού Αρσανία, κοντά στην πόλη Αρσαμόσατα, λάθη στρατηγικής κατά τις επιθέσεις του Βολογήση και η καθυστέρηση της βοήθειας του Κορβούλωνος, ο οποίος φάνηκε να αγνοεί το μέγεθος των δυσκολιών, ανάγκασαν τον Παίτο να συνθηκολογήσει.15

4. Το τέλος του πολέμου

Το χειμώνα (62/63), οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν και οδήγησαν στην απόσυρση των παρθικών στρατευμάτων από την Αρμενία και το γκρέμισμα των ρωμαϊκών οχυρών στον Ευφράτη. Η Σύγκλητος δε θέλησε να συζητήσει με τους εκπροσώπους του Τιριδάτη, αλλά μόνο με τον ίδιο (άνοιξη 63). Ο πόλεμος όμως φάνηκε να αναζωπυρώνεται, καθώς ο ρωμαϊκός στρατός της Ασίας ενισχύθηκε, όπως και οι εξουσίες του Κορβούλωνος.16

Το καλοκαίρι του 63, ο Κορβούλων εισέβαλε στην Αρμενία από τη Μελιτηνή. Σύντομα, όμως, ο Τιριδάτης και ο Βολογήσης επιδίωξαν να διαπραγματευτούν. Στη Ρανδεία, ο Τιριδάτης απέθεσε το στέμμα του στο άγαλμα του αυτοκράτορα και υποσχέθηκε να μην το ξαναπάρει έως ότου του το έδινε ο ίδιος ο Νέρων στη Ρώμη.17 Στη Ρώμη, το γεγονός χαιρετήθηκε ως μεγάλη νίκη και θεωρήθηκε ότι εγκαθιδρύεται η ειρήνη σε γη και θάλασσα. Οι εορταστικές εκδηλώσεις και οι τελετές που οργανώθηκαν για τον Τιριδάτη στη Ρώμη το 6618 φαίνεται ότι εντυπωσίασαν τόσο τους Πάρθους, ώστε δύο δεκαετίες μετά το θάνατο του αυτοκράτορα υποδέχτηκαν με τιμές έναν άνθρωπο που υποστήριζε ότι ήταν ο Νέρων.19

5. Μετά τη λήξη των εχθροπραξιών – Συνέπειες

Η τελική λύση των Παρθικών και Αρμενικών πολέμων του Νέρωνος ήταν παρόμοια με αυτήν που είχε προταθεί από την αρχή του πολέμου. Υπό την αιγίδα της Ρώμης, η Αρμενία διοικούνταν από έναν πρίγκιπα της Παρθίας, κάτι το οποίο διαφύλασσε το κύρος της Ρώμης, ικανοποιούσε τους Πάρθους και έδινε μια λύση στο μακροχρόνιο παρθικό πρόβλημα, έστω και προσωρινά.

Λίγο πριν από την πτώση του, ο Νέρων φαίνεται ότι ονειρευόταν να πραγματοποιήσει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο: την προσάρτηση όλων των ακτών του Εύξεινου Πόντου και τη μετατροπή των περιοχών της Αρμενίας, Γεωργίας και Κριμαίας σε ρωμαϊκές επαρχίες. Αν και για την εκστρατεία αυτή προετοίμαζε μεγάλο στράτευμα, το σχέδιο του εγκαταλείφθηκε κατά την αναδιοργάνωση της Ανατολής από το Βεσπασιανό.20

1. Tac., Ann. 13.35, 13.5.

2. Tac., Ann. 12.50-1, 13.6. Για την άνοδο του Ραδάμιστου στο θρόνο της Μεγάλης Αρμενίας, βλ. Tac., Ann. 12.44-48.

3. Ο Κορβούλων έφτασε στην Ασία την άνοιξη του 55. Ο βασιλιάς της Μικρής Αρμενίας, ο Κότυς, αντικαταστάθηκε από τον Αριστόβουλο, ενώ το βασίλειο της Σωφήνης, στα νοτιοδυτικά σύνορα της Αρμενίας, δόθηκε στον Sohaemus. Griffιn, M., Nero.  The End of a Dynasty (London 1984), σελ. 115. Για τις ρωμαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις που έλαβαν μέρος στον πόλεμο, βλ. Tac., Ann. 13.8, 13.35· Parker, H.M.D., The Roman Legions (Oxford 1028), σελ. 134-136.

4. Tac., Ann. 13.7-9. Στη Ρώμη η αποχώρηση των παρθικών στρατευμάτων και η αποστολή ομήρων θεωρήθηκε μεγάλη νίκη. Η ειρηνική διευθέτηση του αρμενικού προβλήματος φαίνεται ότι απειλήθηκε προσωρινά λόγω της διαρχίας στο ρωμαϊκό στρατό.

5. Ο Κορβούλων φαίνεται ότι χρησιμοποίησε τη χρονική περίοδο μεταξύ 55 και του 58 για να προετοιμάσει το στρατό του, καθώς οι στρατιώτες της Συρίας είχαν ιδιαίτερη φήμη για την έλλειψη πειθαρχίας και σκληραγώγησης. Tac., Ann. 13.35.

6. Ο Αντίοχος Ε΄ πήρε οδηγίες ώστε να επιτεθεί από την Κομμαγηνή και ο Φαρασμάνης από την Ιβηρία (σύγχρονη ανατολική Γεωργία). Παράλληλα, οι Ρωμαίοι ενθάρρυναν τους αρχηγούς αυτόχθονων φυλών στα βουνά μεταξύ Αρμενίας και Κολχίδας να επιτεθούν από ανατολικά και βόρεια. Tac., Ann. 13.34, 13.37· Caspari, M.O.B., “Notes on Tacitus, Annals XIII.37.4”, CR 25 (1911), σελ. 107-108.

7. Tac., Ann. 13.38-41. Η ακριβής χρονολόγηση της εκστρατείας του Κορβούλωνος είναι αμφίβολη, καθώς ο Τάκιτος δεν ανέφερε το μέρος όπου ο ρωμαϊκός στρατός διαχείμασε το 58/59. Σύμφωνα με την ευρύτερα αποδεκτή άποψη, η εισβολή στην Αρμενία και η κατάληψη στα Άρταξα έγινε το χειμώνα του 58/59 και στα Τιγρανόκερτα το χειμώνα του 59/60. Για τις διαφορετικές απόψεις, βλ. Henderson, B.W., “The Chronology of the Wars in Armenia, A.D. 51-63”, CR 15:4 (1901), σελ. 212· RE Suppl. III (1918), στήλ. 365, βλ. λ. “Domitius (Nero)” (Hohl)· RE Suppl. III (1918), στήλ. 399-400, βλ. λ. “Domitius (Corbulo)” (Stein)· CAH X (1934), σελ. 762 (J.G.C. Anderson)· Hammond, M., “Corbulo and Nero’s eastern policy”, HSPh 45 (1934), σελ. 90-104.

8. Tac., Ann. 14.23-26· Δίων Κ. 62.20.1· CAH X (1934), σελ. 763-765 (J.G.C. Anderson).

9. Ιώσ., ΑΙ 18.140· RE VI.1 (1936), στήλ. 980-981, βλ. λ. “Tigranes (6)” (F. Geyer). Για το στέμμα της δυναστείας στην οποία ανήκε ο Τιγράνης Ε΄, βλ. RE Suppl. II (1903), στήλ. 16, βλ. λ. “Herodes” (W. Otto).

10. Τα αρμενικά εδάφη που συνόρευαν με την Ιβηρία δόθηκαν στο Φαρασμάνη και το δυτικό μέρος της χώρας μοιράστηκε στον Πολέμωνα του Πόντου και τον Αριστόβουλο της Μικράς Αρμενίας. Η περιοχή κοντά στην Κομμαγηνή δόθηκε στον Αντίοχο.

11. Tac., Ann. 15.1· Schur, W., “Die Orientpolitik des Kaisers Nero”, Klio Beiheft 15 (1923), σελ. 19.

12. Tac., Ann. 15.2-5· Δίων Κ. 52.20.2-4.

13. Το 62 σημειώθηκε μια αλλαγή στους συμβούλους του αυτοκράτορα που πιθανόν είχε σχέση με το νέο τρόπο αντιμετώπισης του αρμενικού προβλήματος. Οι σύμβουλοι του Νέρωνος άλλαξαν (ο Α. Βούρος πέθανε και ο Σενέκας συνταξιοδοτήθηκε) και τη θέση τους πήρε ο Ο. Τιγγελίνος, ο νέος διοικητής της πραιτοριανής φρουράς.

14. Tac., Ann. 15.6· Magie, D., Roman rule in Asia Minor to the end of the third century after Christ (Princeton 1950), σελ. 1415-1416, σημ. 53.

15. Σύμφωνα με τους όρους, οι Πάρθοι έπρεπε να φύγουν από τη Ρανδεία και να στείλουν εκπροσώπους στο Νέρωνα επαναλαμβάνοντας τις παραπάνω προτάσεις. Οι Ρωμαίοι έπρεπε να εγκαταλείψουν την Αρμενία αφήνοντας πίσω τις προμήθειές τους και να χτίσουν μια γέφυρα στον ποταμό Αρσανία προκειμένου να διευκολύνουν τις παρθικές δυνάμεις. Tac., Ann. 15.6-16· Suet., Nero 39.1· Δίων Κ. 62.21.

16. Tac., Ann. 13.17. Ο Κορβούλων, από πρεσβευτής του Αυγούστου επί του στρατηγού (legatus Augusti pro praetore) έγινε υπέρτατος διοικητής, πάνω από όλους τους κυβερνήτες και τους επιτρόπους των γειτονικών επαρχιών και πάνω από τους συμμαχικούς βασιλείς και τους τετράρχους (imperium maius).

17. Tac., Ann. 13.24-31· Δίων Κ. 62.23.1-4.

18. Δίων Κ. 62(63).1.2-62(63).7.1, 63.6.5-6· Tac., Ann. 16.23-24.1· Suet., Nero 13, 30.2· Charlesworth, M.P., “Nero:  Some Aspects”, JRS 40 (1950), σελ. 71-72.

19. Suet., Nero 57· Charlesworth, M.P., “Nero:  Some Aspects”, JRS 40 (1950), σελ. 74.

20. Αν και οι ενέργειες του Νέρωνος υποδήλωναν το ενδιαφέρον του για την περιοχή γύρω από το όρος Καύκασος (Αρμενία – Γεωργία), οι αρχαίοι συγγραφείς –Tac., Hist. 1.6· Suet., Nero 18-19· Δίων Κ. 62(63).8.1– αναφέρονταν όχι στις «πύλες του Καυκάσου», αλλά στις «πύλες της Κασπίας», που βρίσκονται νότια της Κασπίας θάλασσας. Αυτό το λάθος όμως φαίνεται ότι ήταν συνηθισμένο στην αρχαιότητα. Plin., HN 6.12· Garzetti, A., From Tiberius to the Antonines. A History of the Roman Empire A.D. 14-192 (London 1976), σελ. 182, σημ. 1· Mommsen, Τ., The Provinces of the Roman Empire 2 (London 1886), σελ. 61-62.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.