Constantine Porphyrogenetos, De cerimoniis aulae byzantinae, ed. I. I. Reiske (Bonn 1829), 696, 1-4:
εάν δε παντελώς εξαπορώσιν και ου δύνανται ουδέ μετά των διδομένων αυτοίς συνδοτών την ιδίαν στρατείαν εξυπηρετείν, τότε αδορεύονται και δίδονται εις απελάτας.
Περί Παραδρομής Πολέμου («Skirmishing»), ed. G. T. Dennis, Three Byzantine Military Treatises (Washington 1985), 1, 4-17:
Τους των μεγάλων ακριτικών θεμάτων την πρόνοιαν αναδεχομένους, και υπό την αυτών επικράτειαν τας κλεισούρας έχοντας, πάση μηχανή και προθέσει και αγρύπνω επιμελεία προσήκει σπουδάζειν και αγωνίζεσθαι τας των Ρωμαίων χώρας διαφυλάττειν της των πολεμίων επιδρομής ασινείς και ανεπηρεάστους, βιγλάτορας εφιστώντας ρωμαλέους και επιτηδείους, και τας οδούς εις άκρον επισταμένους. και ει μεν όρη εισιν υψηλά και δύσβατα διορίζοντα την πολεμίαν, εν τούτοις τας βίγλας ίστασθαι. απέχειν δε τας στάσεις διά των βιγλατόρων άχρι μιλίων γ΄ ή δ΄. και ηνίκα τους εχθρούς εξερχομένους θεάσονται, δρομαίως απέρχεσθαι εις το έτερον στασίδιον και απαγγέλλειν α εθεάσαντο, κακείνους πάλιν προς το έτερον στασίδιον σπουδή πολλή. και ούτω καθεξής μηνύεσθαι τα των καβαλλαρίων στασίδια εις τους εφωμάλους τόπους ιστάμενα, και δι’ αυτών αναμανθάνειν τον στρατηγόν την των εθνών έφοδον. Καρτερείν δε αυτούς ημέρας πεντεκαίδεκα εν τη των οδών φυλακή, επιφερομένους και την διαρκούσαν αυτοίς τροφήν των αυτών ημερών. ειθ’ ούτως απέρχεσθαι ετέρους εις την τούτων υπαλλαγήν, καλώς αδνουμιαζομένους και ευτρεπιζομένους παρά των αρχόντων, και σώους και ανελλιπείς κατά τον τυπωθέντα αριθμόν αποστελλομένους, και μη δι’ αισχρόν κέρδος οίκοι καθέζεσθαι παρά των αρχόντων αυτών εαθώσιν.
Περί Παραδρομής Πολέμου («Skirmishing»), ed. G. T. Dennis, Three Byzantine Military Treatises (Washington 1985), 2, 3-10:
Αναγκαία δε η των καμινοβιγλατόρων υπάρχει ωφέλεια. και χρη τον στρατηγόν και τούτων πολλήν ποιείσθαι την επιμέλειαν, και εν επιτηδείοις τόποις εφιστάν τα καμινοβίγλια. όπως, ηνίκα κίνησις των εχθρών γένηται, και οι βιγλάτορες ταύτης αίσθωνται διά των καμινοβίγλων, και ο στρατηγός την εξέλευσιν των εχθρών προγινώσκη, και ποίαν οδόν εξελθείν μέλλωσι, και αι χώραι δι’ αυτών τε και των εκσπηλατόρων καταμηνυόμεναι, τοις οχυρώμασι καταφεύγωσι και τα τούτων θρέμματα.
Περί Παραδρομής Πολέμου («Skirmishing»), ed. G. T. Dennis, Three Byzantine Military Treatises (Washington 1985), 2, 11-31:
Εν δε ταις άκραις των Αρμενιακών θεμάτων, επεί οι Αρμένιοι οι καλώς ουδέ ασφαλώς την των βιγλών εκτελούσι δουλείαν, οφειλόμενόν εστι φυλάττεσθαι τον από παλαιού κρατήσαντα τύπον εν ταις βίγλαις των Αρμενίων. και ανθρώπους επιλέγεσθαι και απογράφεσθαι επιτηδείους, λαμβάνοντας μισθόν από του στρατού επισωρευόμενον, υπέρ ων ο τοιούτος στρατός τη των βιγλών λειτουργία υπηρετείν ώφειλεν, ωσαύτως και αννώναν εκάστω μηνί την τετυπωμένην, και υπαλλάττειν αυτούς καθ’ έκαστον μήνα, και δι’ αυτών τας οδούς εν αις οι πολέμιοι εξέρχονται φυλάττειν ασφαλώς. Αλλ’ επεί ουδέ αυτοί οι μετά μισθού και αννώνας, Αρμένιοι όντες, καλώς τη των βιγλών υπηρετούσι δουλεία, από των αποστελλομένων κατασκόπων χρη τας κινήσεις των φοσσάτων αναμανθάνειν. και τραπεζίτας επιλέγεσθαι γενναίους και ανδρείους, ους οι Αρμένιοι τασιναρίους καλούσιν, και εν ματρικίοις απογράφεσθαι, και αρχηγούς εν αυτοίς εφιστάν, οις προς τη ανδρεία και πολλή εμπειρία των οδών και των της Συρίας χωρών πρόσεστι. και τούτους διηνεκώς αποστέλλειν του κατέρχεσθαι εις τας των πολεμίων χώρας και καινοτομείν αυτάς και βλάπτειν. και εί που δυνηθώσι τινάς κατασχείν των πολεμίων, και προς τον την αρχήν διέποντα στρατηγόν αποκομίζειν, όπως δι’ αυτών τας των εχθρών κινήσεις και βουλάς αναμανθάνη.
Περί Παραδρομής Πολέμου («Skirmishing»), ed. G. T. Dennis, Three Byzantine Military Treatises (Washington 1985), 7, 2-13:
Παρασκευήν δε και κίνησιν μεγάλου φοσσάτου ακούων, εν ω καιρώ μάλιστα είωθει τα μεγάλα συναθρίζεσθαι φοσσάτα, ήγουν των Αυγούστω μηνί. εν γαρ των τοιούτω καιρώ από τε Αιγύπτου, Παλαιστίνης τε και Φοινίκης, και της Κοίλης Συρίας, πλήθη ανήρχοντο εν Κιλικία, και εν ταις χώραις Αντιοχείας, του Χάλεπε, και προσλαμβάνοντες και Άραβες τω Σεπτεμβρίω μηνί την κατά ‘Ρωμαίων εποιούντο εξέλευσιν. εν τω τοιούτω τοίνυν καιρώ, ότε η συνάθροισις του φοσσάτου των πολεμίων μέλλει γίνεσθαι, συνεχέστερον τους τραπεζίτας αποστέλλειν ήτοι τα τασινάκια, και κατασκόπους πλείστους των χρησίμων και πιστών.
Περί Καταστάσεως Απλήκτου («Campain organisation and Tactics»), ed. G. T. Dennis, Three Byzantine Military Treatises (Washington 1985), 18, 16-21:
Έστωσαν δε και χωσάριοι πλείστοι και επιτήδειοι παρά τω της ανατολής λαώ καλούμενοι τραπεζίται, και συνεχώς άλλοι αλλαχόθι της χώρας εισίτωσαν προς το αιχμαλωτίζειν ανθρώπους, ίνα δι’ αυτών ακριβώς αι των πολεμίων αναδιδάσκωνται βουλαί, είτε επισυνάγονται ή συμμάχους δέχονται, και συντόμως ειπείν, ίνα των παρ’ αυτοίς μελετωμένων λανθάνη μηδέν.
Kekaumenos, Strategicon, ed. B. Wassiliewsky - V. Jernstedt, (St. Petersburg 1896), 17, 18-26:
πόθεν δε ταύτα συμβαίνειν είωθεν; οίδα γαρ, ότι περισσοτέρως εξ απειρίας των ακριτών. απειρίαν γαρ εχόντων της στρατηγικής γνώσεως και σοφίας και μη συλλογιζομένων τι εκ τούτου και τι εξ εκείνου συμβαίνειν είωθεν, αλλά απείρως τα πράγματα διιθυνόντων και τοις βασιλεύσι τα προς χάριν επιστελλόντων και λεγόντων, ου μόνον τοιαύτα, αλλά και άλλα χείρονα συμβαίνουσι. όθεν ενταύθα μεμπτέοι εισί και κολάσεως άξιοι· ει δε και τας εξ ανθρώπων τιμωρίας φύγωσι, την του Θεού δικαιοκρισίαν ουκ εκφεύξονται.
Kekaumenos, Strategicon, ed. B. Wassiliewsky – V. Jernstedt, (St. Petersburg 1896), 26, 10-12:
φύλαττε, ακρίτα, τα κάστρα και την εμπιστευθείσαν χώραν, και τοις πλησίον σου τοπάρχαις μη εμπιστεύης, ει και πάνυ ομολογούσι είναι φίλοι σου.
George Pachymeres, Syngrafikai Historiai, ed. A. Failler, Georges Pachymères, Relations historiques (Paris 1984), 27, 18 - 29, 19:
Όπως οι παλαιοί κατωχύρουν τας άκρας.
Εκείνοι τοίνυν δυοίν μέσον εχθροίν εναπειλημμένοι, εξ έω μεν Περσών, εκ δύσεως δ’ Ιταλών, ου μόνον το προς τη θαλάσση, αλλά και το ανώτατον κατασχόντων, και εις στενόν κομηδή αμφοτέρωθεν καταστάντες, ως μηδ’ ελευθέρως αναπνείν εάσθαι, τη μεν Ιταλικόν έχοντες συμμαχικόν επήεσαν Πέρσαις, τη δε Σκυθικόν προσλαβόμενοι, άρτι τότε φανέν τε και προσληφθέν, ανώθουν τους Ιταλούς. Σκοπός δ’ ην εκείνοις άκραις ασφαλέσι το μέσον κατοχυρούν. Και το μεν προς θάλασσαν ουκ είχον οχυρώματι άλλω ή θαλάσση κατασφαλίζεσθαι […] το δε προς έω οχυρούν είχον ερυμνοίς όρεσιν, ει προλάβοιεν. Και διά ταύτα, επεί ουκ είχον άμα προς εκάτερα μάχεσθαι και ότι τα μεν προς έω όρη μέχρι πολλού ανέχοντα και το ασφαλές κατεγγυώντα τοις κατοικήσουσι, τοις Πέρσαις ουκέτι διηνεκώς προσκαταληφθέντα, προσδόκιμα σφίσι κατασχείν ήσαν και διά της εκείνων ασφαλείας τα οικεία ευ θέσθαι, τω δε της θαλάττης μέρει ουχ οίοί τ’ ήσαν χρήσασθαι οχυρώματι πρότερον ή τους Ιταλούς εκβαλείν εκείθεν, εσπένδοντο μεν πλέον τοις Πέρσαις και ανακωχήν εδίδουν τω προς εκείνους πολέμω, ετήσιον τέλος τάξαντες διδόναι, ο δη και εδίδουν ουκ ες μακρόν, τοις δ’ Ιταλοίς όλαις επείχον ορμαίς. Συχνοίς δε πόνοις και ακαταγωνίστοις πολέμοις ενιδρούντες, εκείνους μεν εξώσαι και, ναυσίν οικείαις παραπλέειν παρεσχηκότες την θάλασσαν, ικανήν τοις εκείσε των ‘Ρωμαίων οικούσιν εδίδουν ασφάλειαν· είτα νώτα στρέψαντες, εκόντων ακόντων Περσών, όρεσιν επεβάλοντο, συχνοίς δε τοις πανταχόθεν έποικοις και ισχυροίς κατασφαλισάμενοι, ερυμνά τείχη και οίον δυσεπιχειρήτους θριγκούς τη ‘Ρωμαΐδι ταύτα κατέστησαν.
George Pachymeres, Syngrafikai Historiai, ed. A. Failler, Georges Pachymères, Relations historiques (Paris 1984), 29, 20 - 31, 20:
Όπως των εν ταις άκραις επεμελούντο ανδρών και πραγμάτων.
Ου μην δε και ατημελήτους τους προς τοις όρεσιν οικούντας είων, ως ετοίμους μεταναστεύσοντας, εί που αμηγέπη οι εναντίοι προσβάλοιεν, μηδέν έχοντας το πείθον μένειν και παρά δύναμιν, εί ποι παρείκοι, προς εκείνους ανδρίζεσθαι· αλλ’ ατελείας μεν τους πάντας, προνοίαις δ’ εκ τούτων τους επιδοξοτέρους και οις τολμήεν το φρόνημα γράμμασιν εδωρούντο βασιλικοίς. Και δη, του χρόνου προϊόντος, ηύξανον ταις περιουσίαις, και πλούτος επέρρει σφίσι συχνός. Παρ’ όσον δ’ εκείνοις ενευθηνείσθαι ξυνέβαινε τοις κατά τον βίον, παρά τοσούτον και προς τους εναντίους εθάρρουν, και πολλοίς τοις εκείθεν ετρύφων, νυκτιλοχούντες και οσημέραι την των εναντίων περικόπτοντες και τα πολλά ληϊζόμενοι· εξ ων συνέβαινεν αυτοίς μεν ομόσε τοις αντιπάλοις χωρούσι προβεβλήσθαι των ενδοτέρω, τους δ’ εξαρτωμένους τας ελπίδας εκείνων επί της οικείας διατρίβειν ανέδην και ταις οικείαις προσανέχειν φροντίσι, τους μέντοι επί των αρχών της στρατηγίας όντας, των όπισθεν ασφαλώς ως οίόν τ’ έχοντας, την μάχην ετέρωσε τρέπειν και μη ούσαν ταις επιθέσεσιν ερεθίζειν και φθάνειν κακώς διατεθέντας ετέρους πρότερον ή αναμένειν πάσχειν ετέρωθεν τα δεινά. Το δε σύμπαν ην κατορθούμενον, των άκρων καλώς εχουσών και μηδ’ αν εί τι και γένοιτο, των εκεί καθυπειξόντων ανδρών, εί πη και αντιτείνειν τολμώεν οι αντικείμενοι, και ταύτα και της αρχής εγγύθεν ούσης, ανθεξούσης ετοίμου προς άπαν το αντιστησόμενον. Και τα μεν πρότερα τοιαύτα και ούτως έχοντα, μη μόνον αις ερρέθη ατελείαις τε και προνοίας, αλλά γε και καθημεριναίς φιλοτησίαις βασιλικαίς των τας άκρας οικούντων βρενθυνομένων και ουδέν ό τι μη πλούτου σημείον εχόντων, καντεύθεν και αρραθυμότερον μεν φυλασσόντων, θαρραλεώτερον δ’ εισβαλλόντων και αντισχόντων τοις, εί πη ισχύσαιεν, κακοποιούσι τα ημέτερα.
George Pachymeres, Syngrafikai Historiai, ed. A. Failler, Georges Pachymères, Relations historiques (Paris 1984), 31, 21 - 33, 11:
Όπως, αλούσης πάλαι της πόλεως παρ’ Ιταλών, εξησθένησε
τα κατά την ανατολήν και περί του Χανδρηνού.
Εξ ότου δ’ η Κωνσταντίνου ‘Ρωμαίοις εάλω και ην απαναστρέφειν ανάγκη τη πατρίδι τα τέκνα, και πρότερον των άλλων οις ην το κρατείν, ξυνέβαινε μεν ένθεν εξασθενείν εκείνους τη διαστάσει των βασιλέων, έδει δ’ εκείνοις πάντως προνοίας, και μάλλον εφ’ ω και καθ’ εαυτούς ουδέν ήττον θαρροίεν, ει μηδ’ άλλοθεν, αλλ’ ουν νεύρα πολέμου τον σφων πλούτον έχουσιν. Αλλά χρόνω ύστερον, της βασιλείας μεταπεσούσης, Χαδηνός τις, ω δη και το της επαρχίας αξίωμα εσαύθις επέθηκεν ο κρατών, τα πολλά παρ’ εκείνω δυνάμενος εξ αιτιών όσον ουκέτι ρηθησομένων […] εκείνος τοίνυν, συμφέρον δοκείν εθέλων συμβουλεύειν τω βασιλεί – ο Παλαιολόγος δ’ ούτος ην Μιχαήλ –, βουλήν εισάγει τήνδε και λίαν επισφαλή, ως το πράγμα έδειξεν ύστερον. Και δεχθείς ως δήθεν συμφερόντως λέγων, πέμπεται καταπράξαι α φθάσας βεβούλευται. Και δη επιστάς ταχέως τοις τόποις – ου γαρ ην προς τα επεσταλμένα βραδύνειν όλως αυτόν καταρξάμενον –, άνδρας βαθυπλούτους ευρών και κτήμασι και θρέμμασι βρίθοντας, στρατεύει τούτους εκ των σφετέρων εκείνων και οις ο εκάστου βίος συνεκεκρότητο και, εις τεσσαράκοντα νομίσματα τω ενί συμποσώσας, και τούτων το πλείστον εκ των αυτού, το λοιπόν του τεθέντος τέλους, ουκ ολίγον ην, τω βασιλικώ ταμιείω εισκομίζεσθαι έταξεν. Ο και πραχθέν πρώτως, παθόντων των ανδρών α ουκ ήλπισαν πώπωτε, επέκλασέ τε την προθυμίαν βουλομένοις και καθυφείκεσαν της δυνάμεως.
George Pachymeres, Syngrafikai Historiai, ed. A. Failler, Georges Pachymères, Relations historiques (Paris 1984), 33, 12-19:
Όπως οι Πέρσαι κατέσχον τα της ‘Ρωμαΐδος όρη.
Εντεύθεν και τοις των Περσών μαχίμοις και οις εν μαχαίρα το ζην, των άλλων υποκλιθέντων τοις Τοχάροις, άρτι κατασχούσι την της Περσίδος αρχήν, συμφέρον εδόκει αφηνιάζουσι καταφεύγειν προς τα των ορών οχυρώτερα και, τα πλησίον κατατρέχοντας, νόμω ληστών αποζήν. Ο και γεγονός, συνέστησαν καθ’ αυτούς πλείστοι και συχνάκις ισχυροί επετίθεντο ασθενέσι γενομένοις τοις ημετέροις και, περιόντες κατ’ ολίγον αδυνατούντων, υπείκειν εποίουν.
George Pachymeres, Syngrafikai Historiai, ed. A. Failler, Georges Pachymères, Relations historiques (Paris 1984), 259, 23 - 261, 7:
Τα δε κατά τους Ζυγηνούς, όπως απεστάτησαν βασιλέως διά τον Ιωάννην.
Παρ’ ην αιτίαν και ολίγον ύστερον οι κατά της Νικαίας άκρας χωρίται, αγρόται μεν όντες και γεωργία προσέχοντες, θαρραλέοι δ’ άλλως, πίσυνοι τόξοις, άμα δε και ταις κατά σφας δυσχωρίαις το πιστόν έχοντες, ως ου ραδίως πεισόμενοι, καν τι πράττοιεν, ευρόντες ήκοντά ποθεν νεανίσκον νόσω λελυμασμένον τους οφθαλμού, φήμης προοδευούσης εκείνου παρά των συσκευασαμένων το δράμα ως αυτός είη το παιδίον ο Ιωάννης, απρίξ συναχθέντες έρχονται τούτου, άμα μεν ως δεσπότου υπονοουμένου σφίσιν, εφ’ ώπερ και, όρκοις τοις προς τον πατέρα πεδούμενοι, ταις υπέρ εκείνου προθυμίαις εσφάδαζον, άμα δε και ως ηδικημένω προσαμύνοντες.
Nikephoros Gregoras, Historia Byzantina, ed. I. Bekker, vol. 3 (Bonn 1855), 138, 2-14:
ου μόνον σατράπαι και όσοι των γένει και δόξη διαφερόντων, εις πλείστα τεμόντες την όλην διέλαχον επικράτειαν, αλλά και πολλοί των αδόξων και ανωνύμων όχλους τινάς συρφετώδεις προσεταιρισάμενοι προς ληστρικόν απέκλιναν βίον, μηδέν τόξου και φαρέτρας επιφερόμενοι πλέον· οι και τας των ορών δυσχωρίας υποδυόμενοι συχναίς και λαθραίαις εχρώντο ταις εκδρομαίς και τας ομόρους χώρας και πόλεις ‘Ρωμαίων κακώς διετίθεσαν. συνέβη γαρ και προ βραχέος τους τας άκρας οικούντας φύλακας μετανάστας εκείθεν γενέσθαι δι’ ένδειαν των ετησίων λημμάτων, α παρά του βασιλικού πρυτανείου ελάμβανον. όπερ ως ουδενός άξιον παροραθέν εν αρχαίς μέγιστον ύστερον έδοξε ‘Ρωμαίοις ατύχημα και των μάλα μεγίστων αίτιον συμφορών.