1. Ο αρχαίος οικισμός - Η έδρα του Κοινού των Φωκέων.

Ο αρχαίος οικισμός, του οποίου δεν γνωρίζουμε το όνομα, αναπτυσσόταν σε μια στενή κοιλάδα, σε απόσταση 4 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά της Δαύλειας. Σήμερα τη θέση καταλαμβάνουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις και ο επισκέπτης σπανίως διαπιστώνει εκεί ανθρώπινη παρουσία. Στο ανατολικό άκρο της ειδυλλιακής κοιλάδας διαρρέει ο ποταμός Πλατανιάς, ο οποίος πηγάζει από την περιοχή του Διστόμου, διασχίζει την κοιλάδα και συνεχίζει βορειοανατολικά έως ότου συναντήσει τον ποταμό Κηφισό. Ένας στενός -δύσβατος σε ορισμένες εποχές του χρόνου- χωματόδρομος διασχίζει την κοιλάδα και οδηγεί ακόμη και σήμερα από τη Χαιρώνεια στους Δελφούς. Η εικόνα αυτή πρέπει να διέφερε σημαντικά στην αρχαιότητα, καθώς ο χωματόδρομος συνέπιπτε με την κυριότερη πρόσβαση από το νότο προς τους Δελφούς. Επιπλέον, στη θέση αυτή, σε ειδικά κατασκευασμένο κτίριο («Φωκικό») συνεδρίαζαν οι εκπρόσωποι των φωκικών πόλεων. Ο Παυσανίας, ο οποίος ακολούθησε αυτήν ακριβώς την πορεία, περιγράφει:
«…Γυρίζοντας κανείς πίσω από τη Δαυλίδα στο δρόμο που κατευθείαν οδηγεί στους Δελφούς και προχωρώντας στο δρόμο αυτό συναντά αριστερά οικοδόμημα ονομαζόμενο Φωκικό, όπου συνέρχονται οι φωκείς αντιπρόσωποι των πόλεων».

2. Αρχιτεκτονικά κατάλοιπα

2.1. Το Βουλευτήριο (Φωκικό)

Στην κοιλάδα αφθονούν οι ενδείξεις της αρχαίας κατοίκησης, αν και κανένα κτίσμα δε σώζεται πάνω από το επίπεδο της θεμελίωσης. Οι πρώτες συστηματικές προσπάθειες ταύτισης των ερειπίων με τη μαρτυρία του Παυσανία πραγματοποιήθηκαν το 1963. Η θέση του Φωκικού, δηλ. του βουλευτηρίου των αντιπροσώπων των φωκικών πόλεων, προσδιορίστηκε στο κέντρο περίπου της κοιλάδας, δίπλα στον χωματόδρομο, σε έναν αγρό όπου αφθονούσαν επεξεργασμένοι λίθοι με βαθύνσεις, κατάλληλοι για τη στήριξη των εδράνων. Η εύρεση ενός ψηφίσματος στην ίδια θέση ενίσχυσε την υπόθεση ότι εκεί βρισκόταν το βουλευτήριο των φωκικών πόλεων. Για το κτίριο διαθέτουμε από τον Παυσανία μια σπάνια περιγραφή του εσωτερικού του:
«…Το οικοδόμημα είναι ευρύχωρο και έχει μέσα κατά μήκος κίονες. από τους κίονες ως καθένα από τους δυο τοίχους υψώνονται βαθμίδες, πάνω από τις οποίες κάθονται οι σύνεδροι των φωκέων. Στο βάθος κίονες δεν υπάρχουν ούτε βαθμίδες, αλλά αγάλματα του Δία, της Αθηνάς και της Ήρας. ο Δίας παριστάνεται καθιστός σε θρόνο, η Ήρα όρθια δεξιά του και η Αθηνά αριστερά».

2.2. Η ακρόπολη

Σε ένα βραχώδες απότομο ύψωμα, στη νότια είσοδο της κοιλάδας σώζονται κατάλοιπα της οχυρωμένης ακρόπολης του οικισμού. Η φυσική οχυρή θέση της αλλά και στρατηγική της σημασία στη νότια είσοδο της κοιλάδας την καθιστούσε ιδανική για τον έλεγχο των διερχομένων τόσο από την κοιλάδα όσο και έξω από αυτήν (π.χ. από την πρόσβαση μέσω Λιβαδειάς). Η οχύρωση περιβάλλει μόνο τη βόρεια και τη δυτική πλευρά, ενώ οι υπόλοιπες προστατεύονταν από απότομους βράχους. Σώζεται μια μόνο πύλη και πολλά θεμέλια κτισμάτων και αναλημμάτων.

2.3. Το ιερό του ήρωος Αρχηγέτη

Η θέση του έχει ταυτιστεί με έναν χαμηλό λόφο, βορειοδυτικά από την περιοχή όπου έως πρόσφατα τοποθετούνταν το βουλευτήριο των φωκικών πόλεων. Ο Παυσανίας το αναφέρει γενικά, χωρίς να δίνει ακριβείς τοπογραφικές πληροφορίες, το τοποθετεί αόριστα στην περιοχή της Δαύλειας, στη θέση Τρωνίδα, και δηλώνει ότι λατρευόταν εκεί ο πολεμιστής Ξάνθιππος ή ο επώνυμος ήρωας Φώκος. Στο συγκεκριμένο σημείο έχουν επισημανθεί αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που υποτέθηκε ότι ανήκουν σε ιερό. Όμως πρόσφατα η ταύτιση αμφισβητήθηκε, τα αρχιτεκτονικά λείψανα του λόφου ερμηνεύτηκαν ως το βουλευτήριο των κλασικών χρόνων, ενώ αργότερα το κτίριο της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής εποχής (το οποίο είδε και ο Παυσανίας) μεταφέρθηκε 1 χιλιόμετρο νοτιοανατολικότερα, στην περιοχή που περιγράφηκε παραπάνω.