Οι μετακινήσεις των Σαρακατσάνων
«Οι Σαρακατσάνοι είναι νομάδες με την έννοια ότι δεν κατοικούν στον ίδιο τόπο κατά τη διάρκεια όλης της χρονιάς και δεν έχουν μόνιμη κατοικία ούτε το καλοκαίρι ούτε το χειμώνα. Κάθε άνοιξη και κάθε φθινόπωρο αναγκάζονται λοιπόν να φτιάχνουν καινούριες καλύβες και δεν επιστρέφουν υποχρεωτικά κάθε χρόνο στην παλιά τους κατοικία. Επειδή όμως οι εκτάσεις που μπορούν να βοσκήσουν τα κοπάδια τους είναι περιορισμένες, έχουν λίγες επιλογές βοσκοτόπων, εκτός κι αν τα αναζητήσουν πιο μακριά. Στα ίδια όρια, εντούτοις, οι τόποι ποικίλλουν από εποχή σε εποχή. Οι μετακινήσεις γίνονται το Μάιο και το Σεπτέμβρη. Το μήνα Μάιο αφήνουν τα πεδινά, για να βοσκήσουν τα κοπάδια τους στα βουνά, και το Σεπτέμβρη κατηφορίζουν ξανά. Το ταξίδι διαρκεί σχεδόν δυο βδομάδες».
Ηöeg, C., Οι Σαρακατσάνοι, μια ελληνική νομαδική φυλή, μτφρ. Ε. Τσουμάνη-Γιαννάκη, επιμ. Ε. Παπιγκιώτης (Ιωάννινα 2006), σελ. 27.
Ο καταμερισμός εργασίας
«Όσον αφορά τον καταμερισμό εργασίας των δύο φύλων δεν εξαντλείται μόνο στην αντίθεση προβάτων και γιδιών. Οι άνδρες απασχολούνται κυρίως με τη βοσκή και την προστασία των κοπαδιών, ενώ οι γυναίκες μέσα στο κονάκι ή πλησίον αυτού, με τη γωνιά η οποία προσφέρει φυσική ζεστασιά και πνευματική προστασία, ασχολούνται εντατικά με τη φροντίδα των παιδιών και την πρόνοια για φαγητό, ρούχα και στέγη για την οικογένειά τους. Ο ρόλος της γυναίκας μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο τονίζει την ιδιότητα της μητρότητας, για αυτό το λόγο ο βοσκός φέρνει ένα άρρωστο αρνί στο κονάκι του, για να δεχτεί την απαραίτητη περιποίηση και φροντίδα από τις γυναίκες. Η γυναίκα είναι αυτή που δένει μια προβατίνα που έχει χάσει το αρνί της μέσα στο καλύβι με ένα κοντό σχοινί, έτσι ώστε να μην κάθεται, και υπομονετικά την πείθει να δεχτεί το αρνί άλλης προβατίνας που έχει κάνει δίδυμα».
Campbell J.K., Honour, Family and Patronage. A Study of Institutions and Moral Values in a Greek Mountain Community (Οxford 1964), σελ. 45-46 (μτφρ. Θεοδώρα Τάγκα).
Βλάχοι και "Βλάχοι"
«Αλλά ας πούμε λίγα, συνοπτικά για την καταγωγή, την προέλευση και την εντελώς ξεχωριστή προσωπικότητα, τη διαφορά των “Βλάχων” από τους Βλάχους του Κεκαυμένου.
Οι τελευταίοι αυτοί εμφανίζονται συγκροτημένοι ως γένος επί της εποχής του Ισαάκ Αγγέλου (ΧΙ αιών) εναντίον του οποίου συμμαχήσαντες με άλλα φύλα επαναστάτησαν. Έκτοτε ετράπησαν προς την Ρουμανίαν, Βουλγαρίαν, Αλβανίαν, παρέμειναν δε και ολίγοι εις την Βόρειον Μακεδονίαν. Οι δικοί μας “Βλάχοι” δεν έχουν καμμιά σχέση μαζύ τους. Είναι φυλή εντελώς ελληνική, όπως είπαμε. Είναι οι λεγόμενοι Αρκάδες της Πελοποννήσου και οι δικοί μας Σαρακατσαναίοι και οι Κοπατσαραίοι. Οι Σαρακατσαναίοι βρίσκονται σκορπισμένοι σ’ όλη την Ελλάδα, εκτός από την Κρήτη και μερικά νησιά. Οι Κοπατσαραίοι ζουν στην περιφέρεια Ελασσώνος και στα Γρεβενά. Δεν πάμε να κάνουμε μελέτη λαογραφική. Μερικές εξηγήσεις δίνουμε. Αρκετές για να γίνει το ξεχώρισμα των προβάτων των από τα ερίφια, των Βλάχων από τους “Βλάχους”».
Έξαρχος, Γ., Σαρακατσάνοι. Άγνωστες και σπάνιες πηγές για τη ζωή και την ιστορία τους (1850-2000) Α (Αθήνα 2005), σελ. 272.