1. Φυσικός χώρος – Περιβάλλον
Η ακατοίκητη νησίδα Περγούσα βρίσκεται στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων και μαζί με την Παχειά, τη Στρογγύλη και το Γυαλί συγκροτεί μία ομάδα βραχονησίδων στα βόρεια και βορειοανατολικά της Νισύρου. Η γεωλογική και ιστορική πορεία της Περγούσας καθορίζεται από τις εξελίξεις στη Νίσυρο, η οποία τοποθετείται στο θαλάσσιο χώρο νότια της Κω και βορειοδυτικά της Τήλου, όπου απολήγει το ανατολικότερο άκρο του ενεργού ηφαιστειακού τόξου του Νότιου Αιγαίου. Η γεωγραφική ζώνη, που ξεκινάει από την Κόρινθο και τη χερσόνησο των Μεθάνων, συνεχίζεται στη Μήλο και τη Θήρα και φτάνει μέχρι την Κω και τη Νίσυρο, περιλαμβάνει όλα τα ενεργά ηφαίστεια του αιγαιακού χώρου.
Η Περγούσα, όπως και η Νίσυρος και οι υπόλοιπες γύρω από αυτή νησίδες, δημιουργήθηκε έπειτα από αλλεπάλληλες ηφαιστειακές εκρήξεις, ανάμεσα στα 160.000 και στα 10.000 χρόνια, που οφείλονται στη διέξοδο που βρίσκει προς την επιφάνεια της γης το μάγμα –λιωμένο πέτρωμα πλούσιο σε αέρια– μετά την καταβύθιση της λιθοσφαιρικής πλάκας της Αφρικής κάτω από την περιοχή του Αιγαίου.
Αν και το έδαφος της Περγούσας, λόγω της ηφαιστειακής προέλευσής του, είναι ιδιαίτερα άνυδρο και άγονο, έχουν εντοπιστεί ανθρωπογενείς οικολογικοίθώκοι, οι οποίοι έχουν σκοπό τη δημιουργία ωφέλιμου χώρου για αγροτοκτηνοτροφικές δραστηριότητες σε αφιλόξενα περιβάλλοντα. Τειχία, χωρίσματα και φράγματα κατασκευασμένα από απλή ξερολιθιά συγκρατούν το χώμα και το βρόχινο νερό, προκαλώντας αύξηση της υγρασίας και παρέχοντας δυνατότητα ελέγχου της ποικιλότητας της χλωροπανίδας. Στην Περγούσα έχει επιτευχθεί συγκεκριμένη οικολογική μικροτοπική παρέμβαση, καθώς χώρισμα από ξερολιθιά δημιούργησε τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη και την επιβίωση δύο πληθυσμών σαλιγκαριών, αποδεικνύοντας πως και οι πιο αφιλόξενοι τόποι με τις ορθές ανθρωπογενείς παρεμβάσεις μπορούν να μετατραπούν σε χρήσιμο και βιώσιμο για την εξέλιξη των ειδών περιβάλλον και ταυτόχρονα να θεωρηθούν παράδειγμα εναλλακτικής ανάπτυξης σε περιοχές απομακρυσμένες από τα βιομηχανικά αστικά κέντρα.
2. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία
Πολιτιστικά η Περγούσα αποτελεί διαχρονικά έναν από τους δορυφόρους της Νισύρου και τα μοναδικά αρχαιολογικά κατάλοιπα μέχρι σήμερα προέρχονται από δύο καλά διατηρημένους ορθογώνιους πύργους του 4ου αιώνα π.Χ. Πιθανόν το όνομα της νησίδας να προέρχεται από αυτούς τους πύργους, που πάντα ήταν ορατοί στην επιφάνειά της. Την περίοδο αυτή ακμάζει η αυτόνομη πόλη-κράτος της Νισύρου, στην επικράτεια της οποίας ανήκουν όλες τις παραπάνω νησίδες. Οι πύργοι αυτοί πρέπει να αποτελούσαν παρατηρητήρια, ενώ το νησί θα χρησίμευε ως τόπος ελέγχου των διερχόμενων πλοίων και των πιθανών πειρατικών επιδρομών.